Οταν η μουσική στοιχειώνει: η «Λάμψη» του Κιούμπρικ

Οταν η μουσική στοιχειώνει: η «Λάμψη» του Κιούμπρικ

«Η Λάμψη»: ο μικρός Ντάνι συναντά για πρώτη φορά τα τρομακτικά φαντάσματα των δύο δολοφονημένων κοριτσιών.

Η ​​πιο τρομακτική σκηνή στη «Λάμψη» (1980) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ είναι αυτή όπου δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα: ο μικρός Ντάνι (Ντάνι Λόιντ) διατρέχει τους λαβυρινθικούς διαδρόμους του στοιχειωμένου ξενοδοχείου «Οβερλουκ» με το αυτοκινητάκι του όταν πέφτει πάνω σε δύο κοριτσάκια-φαντάσματα. Πολύ πριν του πούνε, με μια ανατριχιαστικά κοριτσίστικη φωνή, «γεια σου, Ντάνι. Ελα να παίξεις μαζί μας. Για πάντα. Και πάντα. Και πάντα», και πολύ πριν τα δει, εν είδει εφιαλτικού οράματος, σφαγμένα από το τσεκούρι του πατέρα τους, το αίμα σου έχει παγώσει.

Την περασμένη Δευτέρα, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, παρακολούθησα τη «Λάμψη», στο πλαίσιο των προβολών του προγράμματος Flix it. Ηταν η πολλοστή φορά που είδα το φιλμ, η πρώτη όμως σε μεγάλη οθόνη και αυτό έχει φυσικά τη σημασία του.

Πέρα από τα βασικά, που έχουν να κάνουν με το σενάριο, τη φωτογραφία, το μοντάζ κτλ., η μουσική υπόκρουση στις ταινίες του Κιούμπρικ είναι ένα κεφάλαιο από μόνο του. Πιστός στη χρήση έργων κλασικής μουσικής, από το «2001» έως και τα «Μάτια ερμητικά κλειστά» (με παρενθετική εξαίρεση το «Full Metal Jacket»), στη «Λάμψη» ο Κιούμπρικ δίνει ένα μικρό ρεσιτάλ επιλέγοντας μερικά από τα πιο τρομακτικά, ατμοσφαιρικά έργα της λόγιας μουσικής του 20ού αιώνα. Βεβαίως, οι Wendy Carlos και Rachel Elkind συνέθεσαν πρωτότυπη μουσική για την ταινία (η μουσική των τίτλων αποτελεί δική τους ηλεκτρονική επεξεργασία του θρησκευτικού ύμνου Dies Irae, τμήμα του ρωμαιοκαθολικού Ρέκβιεμ), ελάχιστη όμως χρησιμοποιήθηκε (προς μεγάλη τους δυσφορία).

Ο Κιούμπρικ «έντυσε» τη «Λάμψη» με άφθονο Κριστόφ Πεντερέκι («The Awakening of Jacob», «De Natura Sonoris» υπ’ αριθμ. 1 και υπ’ αριθμ. 2, «Kanon», «Polymorphia», «Utrenja»), Μπέλα Μπάρτοκ (την αριστουργηματική Μουσική για έγχορδα, κρουστά και τσελέστα), Γκιέργκι Λίγκετι («Lontano») – αγαπημένος του ήδη από το «2001», θα τον ξανακούσουμε και στα «Μάτια». Το βασικό κοινό των έργων αυτών είναι η κυριαρχία των εγχόρδων και των κρουστών εν μέσω μιας ατονικής «κακοφωνίας». Στη Μικρή Σκηνή της Στέγης είχα τη σαφή αίσθηση ότι δίχως τις συγκεκριμένες μουσικές το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο.

Ο Κιούμπρικ όμως, ως μετρ της ειρωνείας (άκου το «We’ll Meet Again» στο φινάλε του «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα»), κατορθώνει να κάνει και κάτι ακόμα: να μετατρέψει μιαν άκρως μελωδική, ρομαντική μπαλάντα των Roaring 20s, το «Midnight, the Stars and You», από την Ορχήστρα του Ρέι Νομπλ, στην τελευταία σεκάνς της «Λάμψης», σε υποβλητικό, τρομακτικό άσμα ανθρώπων που δείχνουν να αγνοούν ότι έχουν πεθάνει από καιρό.