Μία εικόνα 1000 λέξεις: Η μεγαλύτερη γκάφα στην ιστορία του Τύπου

Μία εικόνα 1000 λέξεις: Η μεγαλύτερη γκάφα στην ιστορία του Τύπου

Η φωτογραφία που έγινε ο χειρότερος εφιάλτης των δημοσκόπων και των διευθυντών εφημερίδων σε όλο τον πλανήτη...

Εάν πιστεύετε ότι οι «αλλού ντ'αλλού» δημοσκοπήσεις είναι ελληνικό φαινόμενο είσαστε γελασμένοι. Μπορεί εδώ στην Ελλάδα να έχουμε πάει την αποτυχία πρόβλεψης σε άλλα επίπεδα – με πλέον πρόσφατο τις εκτιμήσεις για το δημοψήφισμα – όμως το κακό είχε αρχίσει να γίνεται από το 1948 πέρα από τον Ατλαντικό.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, και η αρχή δεν είναι άλλη από την γέννηση των γκάλοπ που πήραν το όνομα τους από τον εμπνευστή τους – τον καθηγητή George Gallup – και που έγιναν συνώνυμα με τις σφυγμομετρήσεις. Το 1935 ο καθηγητής δημοσιογραφίας που στην πορεία είχε βάλει στο μίξερ την διαφήμιση και το marketing θα δημιουργήσει το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κοινής Γνώμης. Τι έκανε μέσα από το ινστιτούτο; Με την τεχνική των τηλεφωνικών συνεντεύξεων μάθαινε τις αγαπημένες εφημερίδες, ραδιοφωνικές εκπομπές και περιοδικά των Αμερικάνων, στην συνέχεια έδινε τα στοιχεία αυτά στους διαφημιζόμενους με τους οποίους συνεργαζόταν, στοιχείο πολύτιμο – ακόμη και σήμερα – για να κατευθύνουν αναλόγως την διαφήμιση τους.

Ένα χρόνο αργότερα, το 1936, και με την ίδια συνταγή – τις τηλεφωνικές συνεντεύξεις – προχώρησε στην πρώτη πολιτική δημοσκόπηση. Προέβλεψε, κόντρα σε αυτό που έβλεπε σχεδόν το σύνολο του Τύπου, την νίκη του Ρούσβελτ που ήταν το αουτσάιντερ στην εκλογική αναμέτρηση.

Αυτό ήταν, ο Gallup μέσα σε ένα βράδυ έγινε «ο άνθρωπος μας» για κάθε υποψήφιο και η μέθοδος του «το εργαλείο» που θα εξασφάλιζε την νίκη. Η επιβεβαίωση του στις δύο επόμενες αναμετρήσεις στις Προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ ήταν απλά το κερασάκι στην τούρτα. Οι εκλογές πλέον γίνονταν για να επιβεβαιώσουν τον Gallup. Δεν ήταν όμως μόνο οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Οι πολιτικές δημοσκοπήσεις που διενεργούσε είχαν γίνει πλέον ένα εργαλείο σε παγκόσμιο αλλά και τοπικό επίπεδο. Και μια και μιλάμε για στατιστική μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '40 το Αμερικανικό Ίδρυμα Κοινής Γνώμης είχε πραγματοποιήσει σφυγμομετρήσεις σε 392 αναμετρήσεις με την λάθος εκτίμηση να βρίσκεται μόνο στο 3,9%.

Δυστυχώς για τον Gallup και όλους αυτούς που τον θεοποίησαν μέσα σε αυτό το 3,9% είναι και η λάθος πρόβλεψη για τον επόμενο πρόεδρο της Αμερικής στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1948. Στην αναμέτρηση αυτή αντιμέτωποι ήταν ο Thomas E. Dewey για τους Ρεπουμπλικάνους και ο Harry S. Truman για τους Δημοκρατικούς. Η προεκλογική καμπάνια του Truman έμοιαζε προβληματική και αρκετές από τις προτάσεις του είχαν προκαλέσει αντιδράσεις ακόμη και μέσα στην παράταξη του. Με βάση τα πρώτα στοιχεία από δημοσκοπήσεις που είχε στα χέρια του ο Τύπος (36% των πολιτών πίστευε ότι ο Truman θα είναι ένας καλός πρόεδρος) εφημερίδες και περιοδικά έπαιρναν θέση υπέρ του διαφαινόμενου νικητή Dewey. To Life κυκλοφόρησε με φωτογραφία του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου και τίτλο «Ο επόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών» ενώ οι «New York Times» επισήμαιναν ότι «η εκλογή του Dewey ως προέδρου είναι βέβαιη».

Ομως ο Dewey στην προεκλογική περίοδο έκανε τα πάντα για να ανατρέψει οποιοδήποτε αβαντάρισμα είχε από τον Τύπο διαψεύδοντας τα στοιχεία που έδειχναν ότι είναι πιο αγαπητός για Πρόεδρος. Σε μία συγκέντρωση του παρατήρησε ότι στο ακροατήριο του παραβρίσκονταν αρκετά παιδιά κάτι που το σχολίασε ανεπιτυχώς. Ανέφερε ότι θα πρέπει να αισθάνονται τυχερά που τους είχε εξασφαλίσει μία ημέρα χωρίς σχολείο για να πάρει την πληρωμένη απάντηση από ένα από τα παιδιά ότι ήταν Σάββατο και ότι δεν είχαν σχολείο. Σε μία άλλη συγκέντρωση του η πλατφόρμα που μιλούσε υποχώρησε. Ευτυχώς κανείς δεν τραυματίστηκε αλλά το σχόλιο που έκανε ήταν ο απόλυτος αυτοτραυματισμός. Αναφερόμενος στον μηχανικό που ήταν υπεύθυνος είπε: «θα έπρεπε να πυροβοληθεί το ξημέρωμα, αλλά επειδή δεν χτύπησε κανείς, θα του τη χαρίσουμε αυτή τη φορά».

Στις δημοσκοπήσεις η ψαλίδα έδειχνε να κλείνει όχι όμως αρκετά για να υπάρξει ανατροπή. Όλες – γιατί πλέον πέρα από τον Gallop είχαν μπει και άλλοι στον χορό – έδειχναν επικράτηση του Dewey από 5% έως 15%, πολύ μακριά δηλαδή από τα όρια του στατιστικού σφάλματος.

Η ημέρα των εκλογών έφθασε, οι Αμερικάνοι ψήφισαν, οι κάλπες έκλεισαν και ξεκίνησε η καταμέτρηση. Τι και αν τα αποτελέσματα που άρχισαν να συγκεντρώνονταν από τις διάφορες Πολιτείες έδιναν βραχεία κεφαλή στον Truman, οι δημοσιογράφοι – με βάση τα στοιχεία που είχαν από τις δημοσκοπήσεις – ενημέρωναν τους ακροατές ότι αυτό αναμένεται να ανατραπεί μέσα στις επόμενες ώρες.

Στην Chicago Daily Tribune υπήρχε σταθερά όλη την προεκλογική περίοδο μία απαξιωτική στάση απέναντι στον υποψήφιο των Δημοκρατικών. Εκείνο όμως το βράδυ ο τίτλος έπρεπε να βγει κάποιες ώρες νωρίτερα εξαιτίας μίας απεργίας των τυπογράφων. Τα πρώτα φύλλα θα έπρεπε να φύγουν για τις Δυτικές Ακτές και ο χρόνος πίεζε. Οι επιλογές ήταν δύο: ή ένας γενικόλογος τίτλος που θα είχε ξεπεραστεί από τα γεγονότα ή ένας ξεκάθαρος που θα έφερνε την εφημερίδα μπροστά και από τον ανταγωνισμό με αποτέλεσμα τα αντίτυπα να φεύγουν σαν ζεστά κουλούρια. Με βάση την έως τότε αλάνθαστη πρόβλεψη των δημοσκοπήσεων επέλεξαν το δεύτερο με αποτέλεσμα τα πρώτα 150.000 φύλλα να κυκλοφορήσουν με τίτλο «Dewey Defeats Truman» (O Dewey επικράτησε του Truman).

Αποτελέσματα από νέες Πολιτείες προσθέτονταν και αντί να γίνει η ανατροπή, η διαφορά υπέρ του Truman αυξάνονταν. Στην Chicago Daily Tribune σταμάτησαν τα πιεστήρια και έτρεξαν να αλλάξουν τον τίτλο στην δεύτερη έκδοση. Το κακό όμως είχε γίνει, τα πρώτα φύλλα είχαν βγει στους δρόμους. Η γκάφα θα μπορούσε να είχε περάσει στα ψηλά και να ξεχαστεί σύντομα εάν Harry Truman δεν ήθελε να πάρει την εκδίκηση του από την εφημερίδα που είχε κρατήσει ιδιαίτερα αρνητική στάση απέναντι του στην προεκλογική περίοδο. Και επειδή η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο, δύο ημέρες αργότερα ανεβαίνοντας στο τρένο που θα τον οδηγούσε από το Σεντ Λούις στην Ουάσινγκτον ο νέος πρόεδρος κράτησε απέναντι από τα φλας των φωτογράφων ένα από τα εξώφυλλα της πρώτης έκδοσης της Chicago Daily Tribune. Φρόντισε μάλιστα να κάνει και ένα σχόλιο για να πληγώσει περισσότερο την αξιοπιστία της εφημερίδας «Μάλλον δεν θα άκουσα καλά».

Οι υπεύθυνοι της Chicago Daily Tribune υποστήριξαν ότι έπεσαν θύματα των δημοσκοπήσεων και οι δημοσκόποι προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Ο Burns W. Roper της «Roper Starch Worldwide» ανέφερε ότι δεν θεωρεί ότι οι δημοσκοπήσεις έγιναν λάθος σε ότι αφορά την αποτύπωση της κοινής γνώμης αλλά προς την αποτύπωση του αποτελέσματος των εκλογών. Από την πλευρά του ο George Gallup ο νεότερος εντόπισε το λάθος στον εφησυχασμό που είχε δημιουργήσει η μεγάλη διαφορά με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιήσουν δημοσκοπήσεις τις τελευταίες εβδομάδες.

Η φωτογραφία του Truman με το εξώφυλλο της ήττας του έγινε άγαλμα στην Rapid City (σ.σ. και σίγουρα είχε καλύτερη τύχη από αυτό στην Αθήνα) και επαναλήφθηκε σαν στιγμιότυπο από πολιτικούς που ήθελαν να δείξουν στους πολίτες να μην πιστεύουν τις δημοσκοπήσεις. Η πιο πρόσφατη χρήση της φωτογραφίας έγινε πριν από λίγες ημέρες υπό μορφή σκίτσου. Συγκεκριμένα το εξώφυλλο του New Yorker είχε τον Kanye West σε ρόλο Truman να κερδίζει τις εκλογές του 2020 με αντίπαλο τον Donald Trump.